Historia okularów

Zgodnie z opinią ekspertów, okulary są jednym z pięciu najważniejszych wynalazków od momentu, kiedy odkryto ogień i wynaleziono koło. Powodem kryjącym się za tak śmiałym stwierdzeniem jest fakt, iż po raz pierwszy w historii ludzkości, miliony osób mogły cieszyć się ostrym widzeniem pomimo wad wzroku. Obecnie uważamy, że okulary stanowią oczywisty element naszej codzienności, lecz przez wiele tysiącleci ludzie niedowidzący nie liczyli na poprawę komfortu ich życia w sferze widzenia. Wiele lat musiało upłynąć, aby wynaleziono współcześnie nam znane okulary. Proces ten wiązał się z podejmowaniem wielu prób, eksperymentów, a wiele egzemplarzy i tak spisanych było na straty. Opowiedzieć Wam chcemy, jak wyglądały początki powstawania, kiedy głównym ich zadaniem było jedynie wyostrzyć obraz, a dziś są pożądanym dodatkiem modowym.

Odkrycie okularów stanowi milowy krok w kierunku kulturowej historii ludzkości - niedowidzący wreszcie mogli zacząć aktywnie brać udział w codziennych czynnościach, lecz również przez dłuższy czas rozwijać swoją wiedzę, by później móc przekazać ją innym. Znany cesarz rzymski Neron (37-68 n.e.) obserwował walczących gladiatorów przy użyciu zielonego przejrzystego kamienia z nadzieją, że padające światło uzdrowi jego oczy. Takie przekonanie o uzdrawiającej mocy kamieni przetrwało do XIX wieku. “Okulary przeciwsłoneczne” z tamtego okresu posiadały zielone soczewki, a noszone były nie tylko na zewnątrz, ale również w pomieszczeniach. Tak naprawdę kiedy i gdzie odkryto te “właściwe” okulary?

Arabski uczony i astronom Ibn al-Hajsam (965-1040 n.e.) jako pierwszy zasugerował, że płaska soczewka może być pomocnym narzędziem w widzeniu. Jednakże, jego założenie mówiące o tym, iż patrzenie odbywa się poprzez określony obszar soczewki, zostało użyte w praktyce wiele lat później. Jego książka poświęcona optyce zyskała zainteresowanie wśród wielu zakonników dzięki przełożeniu na język łaciński w 1240 roku. To w XIII w. pomysły al-Hajsama zostały wcielone w życie dzięki włoskim mnichom, którzy opracowali soczewkę w kształcie kopuły wykonanej z kryształu górskiego i kwarcu - jej powiększające właściwości służyły jako pomoc przy odczytywaniu listów. Dzięki zastosowaniu soczewki, wielu zakonników cierpiących na presbiopię (starczowzroczność) poprawiło swoją jakość życia. To właśnie wtedy niemieckie słowo Brille weszło do użytku codziennego. Pochodzi ono od nazwy kryształu - berylu, którego powierzchnię poddawano obróbce w celu stworzenia pierwszych soczewek.

Narodziny okularów

Kiedy kamienie służyły ludziom jako pomoc do patrzenia, musiało minąć sporo czasu, abyśmy mogli cieszyć się okularami, które są nam obecnie dobrze znane. Wiele zawdzięczamy słynnej hucie szkła na wyspie Murano we Włoszech, gdzie w XIII w. rzemieślnicza wiedza i umiejętności były wcielane w życie, a sekret szklarski pozostawał na długo tajemnicą. Co ciekawe, technika wyrobu szkła była na tyle ściśle tajna, że zabroniono szklarzom opuszczać wyspę, a naruszenie tej zasady kończyło się zazwyczaj skazaniem na śmierć. Cały świat przyglądał się poczynaniom Włoch w przemyśle szklarskim ze zdumieniem.

Pod koniec XIII w., nastąpił przełom, gdyż po raz pierwszy dwie soczewki umiejscowiono w drewnianej ramce i zespolono nitami. W ten właśnie sposób powstały pierwsze okulary! Warto zaznaczyć, że ówczesne okulary nie posiadały żadnej części zaczepnej, dzięki której można było przytwierdzić je do głowy właściciela w celu uniknięcia zsuwania się ich z nosa. Nie zapominajmy, że głównym ich celem było poprawić komfort widzenia, aniżeli dodać uroku właścicielowi. W 1352 roku włoski malarz Tommaso da Modena zobrazował w kościele San Nicoló w Treviso zakonnika używającego szkła powiększającego służącego do czytania i noszącego pierwsze okulary.

Pomimo wielu starań, trudno było ukryć sekret wyrobu szkła na wyspie, co poskutkowało rozwojem produkcji w innych krajach. Z biegiem czasu następowały modyfikacje i ulepszenia, dzięki którym nity zamieniono na mostek, a pierwotnie wykorzystywane drewno zastąpiono innymi materiałami. Owe zmiany zaowocowały kolejnym udoskonaleniem w postaci zamocowania zauszników, dzięki którym okulary mogły być stabilniej osadzone na głowie. Na początku XVI w. zaczęto używać różnorodnych materiałów i ozdób - skórę, szylkret, róg, fiszbiny, żelazo, srebro, czy brąz. Na okulary wykonane z tych tworzyw mogli pozwolić sobie tylko najbogatsi.

Okulary dzisiaj

Okulary, które nosimy dzisiaj przypominają te z początku XVIII w. Największym problemem wtedy było ich dopasowanie, aby nie ześlizgiwały się z nosa właściciela. Dzięki zagięciom przy uszach i mostkowi nad nosem możliwe jest ich stabilne ułożenie i wygodne noszenie. Pierwsze takie konstrukcje pojawiły się w Londynie i zaczęto przedstawiać je w broszurach promocyjnych od 1728 roku. Nie tylko w Europie starano się ulepszyć budowę okularów - w 1784 roku Benjamin Franklin wynalazł okulary dwuogniskowe, za pomocą których możliwe było patrzenie na dalekie i bliskie obiekty. 

Nowe okulary z zamontowanymi zausznikami zaczęły być coraz bardziej popularne począwszy od 1850 roku, a ich podstawowy design pozostał niezmieniony w ciągu ostatnich 150 lat. Jednakże komfort noszenia znacznie poprawił się dzięki nowo zaprojektowanym oprawom. Z czasem zaczęto ulepszać technologię soczewek, dzięki czemu osoby cierpiące na zaćmę mogły cieszyć się lepszym widzeniem. W konsekwencji tego, specjalnie skonstruowane soczewki umożliwiły wyraźne widzenie poprzez zewnętrzne obszary soczewki. Przed wprowadzeniem takich soczewek do użytku, osoba cierpiąca na tę przypadłość musiała obracać głowę, aby obiekt widziany ostro i wyraźnie znajdował się w centrum soczewki. Osiągnięcie to aż po dziś dzień kreuje świat optyki i pozwala na rozwój nowych technologii.

Okulary w różnych kształtach i rozmiarach 

W przeciągu lat zmieniały się narzędzia umożliwiające widzenie - zmieniały się też ich kształty i rozmiary. Na przykład monokle, akcesorium cieszące się dużą popularnością wśród zamożnych angielskich i niemieckich kobiet i mężczyzn, czy też lorniony - binokle na długiej rączce. Moda podlegała transformacjom, a wraz z nią zapotrzebowanie na binokle, które z wszystkich możliwych w tamtym czasie rozwiązań, stanowiły najwygodniejsze rozwiązanie. Od połowy XVII w. żadna inna konstrukcja nie była bardziej pożądana przez niemiecką burżuazję.

Współcześnie szeroka gama soczewek pozwala zaspokoić potrzeby niemalże każdego, kto wymaga korekcji wzroku, a różnorodna paleta opraw okularowych usatysfakcjonuje nawet tych najbardziej wymagających.